Giãn phế quản là trạng thái các phế quản bị giãn rộng toàn bộ hay từng phần do các lớp tổ chức cơ trơn đàn hồi của phế quản bị tổn thương bởi viêm nhiễm hoặc các tác nhân vật lý khác làm tắc nghẽn đường hô hấp.
Theo PGS.TS.BS. Bùi Khắc Hậu – nguyên trưởng khoa Nội tổng hợp – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, giãn phế quản là một trong những bệnh lý về phổi thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt bệnh giãn phế quản tiến triển nhanh và có thể kéo dài. Việc điều trị giãn phế quản chủ yếu nhằm ngăn ngừa, điều trị các đợt bùng phát do bội nhiễm. Người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ những hướng dẫn của bác sĩ điều trị cho mình.
1. Chế độ ăn uống ảnh hưởng đến bệnh giãn phế quản như thế nào?
Các chuyên gia đã nghiên cứu mối liên hệ giữa tình trạng suy dinh dưỡng và các bệnh hô hấp mạn tính trong một thời gian dài. Hầu hết các nghiên cứu đều kết luận rằng tình trạng suy dinh dưỡng đang trở nên rất phổ biến ở những bệnh nhân mắc bệnh giãn phế quản.
Giãn phế quản là một rối loạn hô hấp mạn tính gây thêm áp lực cho cơ thể do phải thở nhiều hơn. Cả oxy và thức ăn đều là nguyên liệu thô cho quá trình trao đổi chất, tạo ra sức mạnh và năng lượng. Điều này có nghĩa là cơ thể cần một chế độ ăn uống bổ dưỡng bao gồm tiêu thụ các chất dinh dưỡng vi lượng như protein, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất để phục hồi tình trạng hô hấp tăng lên liên quan đến bệnh này.
Hình ảnh minh họa về bệnh lý giãn phế quản.
Bệnh nhân giãn phế quản thường tiêu tốn nhiều năng lượng hơn người bình thường do khó thở và các hoạt động hô hấp tăng cường. Chế độ ăn đầy đủ giúp cung cấp năng lượng cần thiết cho cơ thể. Các chất dinh dưỡng giúp sửa chữa các tế bào bị tổn thương, tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.
Dinh dưỡng đầy đủ giúp tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng giúp người bệnh giãn phế quản cảm thấy khỏe mạnh và thoải mái. Một số thực phẩm có tác dụng giảm viêm, long đờm, giảm ho, giúp cải thiện tình trạng bệnh.
2. Những dưỡng chất cần thiết cho người bệnh giãn phế quản
Dinh dưỡng tối ưu là rất quan trọng như một phần của kế hoạch điều trị tổng thể cho bệnh nhân giãn phế quản. Thực phẩm và chất lỏng bổ dưỡng cung cấp cho cơ thể năng lượng (kilojoule hoặc calo), chất dinh dưỡng đa lượng (protein, chất béo và carbohydrate) và chất dinh dưỡng vi lượng (vitamin và khoáng chất) cho nhu cầu của cơ thể bao gồm cả việc tăng cường công việc hô hấp liên quan đến tình trạng bệnh.
Protein: Giúp xây dựng và sửa chữa các mô, tăng cường hệ miễn dịch. Thức ăn chứa nhiều đạm: thịt, cá, trứng, sữa, pho mát, đậu,… sẽ hỗ trợ cơ bắp trong đó có cả cơ hô hấp được mạnh khỏe.
Vitamin C: Tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng. Nguồn cung cấp: Cam, quýt, bưởi, dâu tây, ớt chuông.
Vitamin E: Chống oxy hóa, bảo vệ tế bào. Nguồn cung cấp: Hạt hướng dương, hạnh nhân, dầu ô liu.
Vitamin D: Bệnh nhân mắc bệnh giãn phế quản thường bị thiếu vitamin D và có chức năng phổi suy giảm. Nguồn cung cấp tốt nhất là ánh sáng mặt trời, các loại thực phẩm như cá hồi, cá mòi, dầu gan cá tuyết, cá ngừ đóng hộp và lòng đỏ trứng được các chuyên gia dinh dưỡng khuyên dùng để bổ sung vitamin D.
Kẽm: Hỗ trợ hệ miễn dịch, giúp vết thương mau lành. Nguồn cung cấp: Hàu, thịt bò, các loại hạt.
Chất xơ: Giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh, ổn định đường huyết. Các loại ngũ cốc giàu chất xơ sẽ cung cấp năng lượng và enzyme cần thiết cho sự toàn vẹn của đường tiêu hóa để kiểm soát bệnh giãn phế quản. Nguồn cung cấp: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
Omega-3: Giảm viêm, bảo vệ phổi. Nguồn cung cấp: Cá béo (cá hồi, cá thu), hạt lanh, hạt chia.
3. Những nguyên tắc cơ bản trong chế độ ăn cho người bệnh giãn phế quản
Người bệnh giãn phế quản nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa và giảm cảm giác đầy bụng, khó thở. Chọn thực phẩm dễ tiêu hóa và tránh các thực phẩm khó tiêu, gây đầy bụng, khó thở.
Bệnh nhân bị giãn phế quản có thể bị thiếu cân và/hoặc suy dinh dưỡng do phải thở nhiều hơn. Giãn phế quản cũng ảnh hưởng đến chức năng phổi, hệ thống miễn dịch và sức mạnh thể chất. Do đó bệnh nhân nên tuân thủ chế độ ăn cung cấp đủ dinh dưỡng để tránh giảm cân không mong muốn.
Người bệnh giãn phế quản nên bổ sung thực phẩm giàu protein vào chế độ ăn hàng ngày.
Hãy chọn ăn nhiều carbohydrate phức tạp hơn, chẳng hạn như kết hợp nhiều loại carbohydrate, rau và trái cây tươi vào chế độ ăn uống của bạn. Kết hợp với protein có hàm lượng chất béo cao, phô mai sữa nguyên chất và sữa chua. Bổ sung nhiều vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin C, E, các vitamin nhóm B, kẽm, selen để tăng cường sức đề kháng.
Bệnh nhân bị giãn phế quản cũng bị tiết dịch phổi dẫn đến mất nước và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Uống nhiều nước không chỉ giúp bạn đủ nước mà còn giúp làm loãng chất nhầy để dễ đào thải hơn, đồng thời duy trì độ ẩm cho đường hô hấp. Nên uống khoảng 6 – 8 cốc nước mỗi ngày và chia đều trong cả ngày.
Trong khi quá trình chuyển hóa carbohydrate tạo ra lượng carbon dioxide cao nhất so với lượng oxy sử dụng thì chất béo lại tạo ra ít nhất. Ăn chế độ ăn ít carbohydrate và nhiều chất béo lành mạnh có thể giúp thở dễ dàng hơn.
Những người bị giãn phế quản hoặc COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính) thường được các chuyên gia dinh dưỡng khuyên nên ăn hỗn hợp carbohydrate và chất béo lành mạnh. Khi lựa chọn chế độ ăn kiêng carbohydrate và chất béo phù hợp, tốt nhất nên tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng.
Người bệnh giãn phế quản cần hạn chế các thực phẩm gây kích ứng đường hô hấp. Tránh các loại thực phẩm cay nóng, đồ uống có gas, rượu bia.
3.1. Thực phẩm người bệnh giãn phế quản nên ăn
- Rau xanh: Cải xoăn, rau bina, cải thìa… giàu vitamin và khoáng chất.
- Trái cây: Táo, lê, cam, bưởi… chứa nhiều vitamin C, giúp tăng cường hệ miễn dịch.
- Cá: Cá hồi, cá thu, cá trích… giàu omega-3, có tác dụng chống viêm.
- Hạt: Hạnh nhân, óc chó, hạt chia… chứa nhiều chất béo không bão hòa, tốt cho tim mạch.
- Đậu: Đậu đen, đậu xanh, đậu đỏ… giàu protein và chất xơ.
3.2. Thực phẩm người bệnh cần hạn chế
- Thực phẩm chiên xào: Gây khó tiêu, tăng tiết dịch dạ dày.
- Đồ ăn nhanh: Chứa nhiều chất béo bão hòa, đường, muối, gây hại cho sức khỏe.
- Đồ uống có gas: Làm đầy hơi, khó tiêu.
- Rượu bia: Gây kích ứng đường hô hấp, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Lưu ý, mỗi người bệnh có thể trạng và tình trạng bệnh khác nhau, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn phù hợp. Tránh béo phì vì nếu cân nặng quá mức sẽ khiến tim và phổi phải làm việc nhiều hơn để cung cấp oxy cho cơ thể. Ngược lại, nếu thiếu cân, suy dinh dưỡng sẽ khiến dễ bị nhiễm trùng hơn đồng thời các cơ hô hấp cũng teo và yếu khiến bệnh nhân khó thở hơn.
Xem thêm:
