1. Tầm quan trọng của chế độ ăn uống và dinh dưỡng với người bệnh động kinh
Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng là một phần quan trọng để duy trì sức khỏe tốt, có thể giúp người bệnh động kinh cảm thấy tốt nhất. Điều này có thể làm giảm nguy cơ, tần suất co giật cho một số người mắc bệnh động kinh.
Chế độ ăn uống cân bằng cũng có thể giúp duy trì thói quen ngủ đều đặn và năng động, cả hai đều tốt cho sức khỏe tổng thể. Ngủ đủ giấc có thể giúp giảm nguy cơ co giật ở một số người. Một chế độ ăn uống phù hợp giúp người bệnh cảm thấy tích cực, có khả năng tập trung hơn và kiểm soát cuộc sống cũng như các quyết định về việc kiểm soát bệnh động kinh của mình tốt hơn.
Chế độ ăn uống cân bằng tốt cho người bệnh động kinh.
Một chế độ ăn uống cân bằng thường bao gồm carbohydrate, chất béo, protein, rau, trái cây và nhiều chất lỏng. Theo NHS (dịch vụ y tế quốc gia Vương quốc Anh), đối với mọi người nói chung nên cố gắng:
- Ăn ít nhất năm phần trái cây, rau quả mỗi ngày;
- Bữa ăn cơ bản gồm khoai tây, bánh mì, gạo, mì ống hoặc các loại carbohydrate tinh bột khác;
- Ăn một số loại đậu, hạt họ đậu, cá (bao gồm một phần cá béo mỗi tuần), trứng, thịt cùng với các thực phẩm protein khác;
- Ăn một số sản phẩm từ sữa hoặc thay thế sữa (như đồ uống đậu nành, sữa chua);
- Chọn dầu, chất phết không bão hòa, chỉ ăn với lượng nhỏ;
- Ăn ít thực phẩm có nhiều chất béo, hạn chế ăn muối và đường;
- Uống nhiều nước, từ sáu đến tám cốc nước mỗi ngày.
- Nên sử dụng nguyên liệu tươi để nấu ăn.
2. Bổ sung vitamin và khoáng chất
Vitamin, khoáng chất là những chất dinh dưỡng mà cơ thể cần với lượng nhỏ để hoạt động bình thường và duy trì sức khỏe. Đối với hầu hết mọi người, chế độ ăn uống đa dạng, lành mạnh sẽ cung cấp hầu hết các loại vitamin và khoáng chất mà họ cần. Việc bổ sung không cần thiết có thể gây hại.
Vitamin D giúp điều chỉnh lượng canxi và phốt phát trong cơ thể, hỗ trợ hệ thống miễn dịch. Những chất dinh dưỡng này cần thiết để giữ cho xương, răng và cơ khỏe mạnh. Ánh sáng mặt trời là nguồn chính của vitamin D và hầu hết mọi người có thể tạo ra tất cả lượng vitamin D cần thiết từ ánh sáng mặt trời.
Vitamin D cũng có trong một số ít thực phẩm bao gồm lòng đỏ trứng, thịt đỏ, gan, cá nhiều dầu như cá hồi, cá mòi, cá trích, cá thu, thực phẩm tăng cường như một số ngũ cốc ăn sáng và một số loại bơ béo.
Một số loại thuốc chống động kinh (ASM) có thể làm giảm mật độ xương, khiến xương yếu hơn, dễ gãy hơn. Để giúp ngăn ngừa tình trạng này, bác sĩ có thể đề nghị quét mật độ xương và kê đơn vitamin D. Người bệnh hoặc người nhà có thể hỏi bác sĩ để biết thêm thông tin về vấn đề này.
Lưu ý, phụ nữ đang mang thai hoặc đang có kế hoạch mang thai cần tránh dùng quá nhiều vitamin A (có trong các chất bổ sung gan và dầu cá như dầu gan cá tuyết) vì lượng lớn vitamin A có thể gây hại cho thai nhi.
3. Tham khảo liệu pháp ăn kiêng cho bệnh động kinh và rối loạn co giật
Một số chế độ ăn có thể giúp giảm tần suất co giật ở những người không được hưởng lợi từ thuốc hoặc phẫu thuật. Các chuyên gia tại Trung tâm y tế học thuật NYU Langone (Hoa Kỳ) đề xuất ba chế độ ăn khác nhau và đưa ra lời khuyên về chế độ nào có thể tốt nhất dựa trên loại co giật hoặc động kinh mà một người mắc phải.
Chế độ ăn Ketogenic
Người bệnh động kinh áp dụng chế độ ăn kiêng Keto cần có tư vấn và giám sát của bác sĩ.
Chế độ ăn Ketogenic đã được sử dụng để giảm co giật từ những năm 1920. Cơ chế điều chỉnh các món ăn hấp dẫn vẫn chưa được hiểu rõ. Cả thành phần ít đường và thành phần nhiều chất béo đều làm thay đổi “khả năng thích hợp” của não, do đó làm giảm xu hướng gây ra co giật.
Chế độ ăn Ketogenic được áp dụng kết hợp trong điều trị bệnh nhân mắc chứng động kinh không được kiểm soát. Chế độ ăn này nhiều chất béo và ít carbohydrate hoạt động bằng cách thay đổi cách không nhận được năng lượng để hoạt động. Mặc dù vẫn chưa được hiểu rõ cơ chế nhưng chế độ ăn này đã ghi nhận giảm thành công các động kinh ở nhiều bệnh nhân.
Chế độ ăn Ketogenic chủ yếu bao gồm các loại thực phẩm giàu chất béo, phần lớn lượng calo được cung cấp từ protein. Chế độ ăn này bao gồm rất ít carbohydrate và nhằm mục đích tạo ra trạng thái trao đổi chất gọi là ketosis. Ketosis khiến các tế bào của cơ thể sử dụng các chất năng lượng gọi là ketone, được phân hủy từ chất béo, thay vì glucose, được phân hủy từ carbohydrate.
Ketosis bắt chước trạng thái nhịn ăn và nghiên cứu cho thấy các cơn động kinh thường giảm hoặc biến mất trong thời gian nhịn ăn ở một số người bị động kinh. Một số người có thể ngừng chế độ ăn ketogenic sau một vài năm và không bị động kinh.
Chế độ ăn này chủ yếu được sử dụng ở trẻ em bị động kinh nhưng người lớn cũng có thể sử dụng chế độ ăn này. Thực phẩm nhiều chất béo bao gồm mayonnaise, bơ và kem đặc. Được phép ăn một lượng nhỏ trái cây, pho mát, thịt, cá, gia cầm. Thực phẩm phải được đo lường và cân cẩn thận.
Ngay cả một lượng nhỏ đường cũng có thể đảo ngược tác dụng của chế độ ăn kiêng và gây ra cơn động kinh. Do đó, những người theo chế độ ăn kiêng này phải cảnh giác để đảm bảo rằng thuốc, vitamin, kem đánh răng và các sản phẩm khác không chứa đường.
Chế độ ăn Ketogenic có rủi ro và các tác dụng phụ xảy ra khi sử dụng chế độ ăn này trong thời gian dài do đó cần được các bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng theo dõi chặt chẽ, không nên tự ý thử nghiệm. Nên cân nhắc khi áp dụng chế độ ăn Ketogenic và hỏi ý kiến của các bác sĩ điều trị.
Chế độ ăn Atkins đã được điều chỉnh
Chế độ ăn Atkins đã sửa đổi là một phương án thay thế cho chế độ ăn Ketogenic. Giống như chế độ ăn Ketogenic, mọi người ăn các loại thực phẩm giàu chất béo, chẳng hạn như thịt xông khói, trứng, sốt mayonnaise, bơ, thịt xay, kem đặc và dầu. Tuy nhiên, chế độ ăn Atkins đã sửa đổi có ít hạn chế hơn và có thể bao gồm các loại thực phẩm như bánh mì, bánh ngọt, miễn là tổng lượng carbohydrate hàng ngày vẫn thấp hơn mức do chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ thần kinh kê đơn. Chế độ ăn này có thể yêu cầu ít hơn 20 đến 25 gam carbohydrate mỗi ngày.
Chế độ ăn có chỉ số đường huyết thấp
Chế độ ăn có chỉ số đường huyết thấp tập trung vào các loại thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp, nghĩa là chúng ảnh hưởng đến lượng đường trong máu chậm, nếu có. Đã có ghi nhận lượng đường trong máu thấp kiểm soát được cơn động kinh ở một số người. Thực phẩm trong chế độ ăn này bao gồm thịt, pho mát và hầu hết các loại rau giàu chất xơ.
Chế độ ăn kiêng này cố gắng tái tạo những tác động tích cực của chế độ ăn Ketogenic, mặc dù nó cho phép hấp thụ nhiều carbohydrate hơn. Thực phẩm không cần phải cân nhưng phải theo dõi khẩu phần ăn. Người bệnh cũng phải cân bằng lượng carbohydrate hấp thụ với đủ chất béo và protein.
4. Những lưu ý với người bệnh động kinh khi áp dụng chế độ ăn kiêng
Người bệnh động kinh nên lưu ý một số nguyên tắc chung về chế độ ăn:
Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng: Đảm bảo cung cấp đủ protein, chất béo, carbohydrate, vitamin, khoáng chất.
Hạn chế đường và thực phẩm chế biến sẵn: Đường và các chất phụ gia trong thực phẩm chế biến sẵn có thể kích thích cơn co giật.
Uống đủ nước: Đảm bảo cơ thể đủ nước, đặc biệt là sau khi vận động.
Tránh các chất kích thích: Rượu, bia, cà phê và các chất kích thích khác có thể làm tăng nguy cơ co giật.
Ngoài ra, việc hỏi ý kiến tư vấn của bác sĩ về chế độ ăn kiêng cho người bệnh động kinh là vô cùng quan trọng vì những lý do sau:
Đảm bảo an toàn và hiệu quả: Mỗi người bệnh động kinh có tình trạng sức khỏe và cơ địa khác nhau. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh, các thuốc đang sử dụng và đưa ra lời khuyên về chế độ ăn phù hợp, tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Kiểm soát cơn co giật: Một số chế độ ăn kiêng như chế độ ăn Ketogenic (giàu chất béo, ít carbohydrate), đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát cơn co giật ở một số bệnh nhân động kinh, đặc biệt là trẻ em. Tuy nhiên, chế độ ăn này cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng và tránh các biến chứng.
Tương tác thuốc và thực phẩm: Một số loại thực phẩm có thể tương tác với thuốc điều trị động kinh, làm thay đổi hiệu quả của thuốc. Bác sĩ sẽ giúp người bệnh tránh những tương tác này.
Cá nhân hóa chế độ ăn: Bác sĩ sẽ giúp người bệnh xây dựng một chế độ ăn cá nhân hóa, phù hợp với sở thích, lối sống, tình trạng kinh tế để dễ dàng tuân thủ và đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.
Việc hỏi ý kiến bác sĩ về chế độ ăn kiêng là bước quan trọng trong quá trình điều trị động kinh. Bác sĩ sẽ cung cấp những thông tin và lời khuyên hữu ích, giúp người bệnh kiểm soát bệnh tật, cải thiện chất lượng cuộc sống.
Bác sĩ Nguyễn Thụy Minh Thư, Khoa Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 2, Giảng viên bộ môn Nhi – Trường ĐH Y Dược TP.HCM cho biết Ketogenic diet, hay còn gọi là chế độ ăn sinh ceton gồm nhiều chất béo, hạn chế chất bột đường và vừa đủ chất đạm. Chế độ ăn này được dùng cho một số hội chứng và bệnh động kinh kháng thuốc (đặc biệt là trẻ em) nhằm giảm tần suất và mức độ các cơn co giật không đáp ứng với thuốc. Tại BV Nhi đồng 2, bệnh nhân được xây dựng liệu trình điều trị tại Khoa thần kinh với sự phối hợp chặt chẽ giữa BS chuyên khoa thần kinh và chuyên gia dinh dưỡng.
Xem thêm:
